با توجه به امکاناتی که دیگر تقریبا همه ی موبایلها دارای آن هستند ( مثل دوربین – ضبط وپخش صوت وفیلم - صفحه رنگی و .... ) مهمترین اصل دسته بندی راشاید بتوان سیستم عامل گوشی نامید .
پس برای شروع باید دو چیز را در نظر گرفت و موبایلها رابطور کلی در یکی از آن دو شاخه ی اصلی و کلی قرار داد و آن ، این است که آیا موبایل مورد نظر دارای سیستم عامل است یا فاقد آن ( اگر موبایلی فاقد سیستم عامل باشد از یک پلـــــت فرم ساده مثل جاوا یا بلک بری استفاده می کند )
الف) زیر دسته شاخه های اولیه که مـا آنرا دارای سیستم عامل ( یا سیستم عامل دار ) می نامیم اینها هستند
1) سیستم عامل سیمبین
2) سیستم عامل ویندوز موبایل
3) سیستم عامل پالم
4) سیستم عامـل لینوکس
ب) شاخه های اولیه ی زیرین موبایلهایی که ما آنها را فاقد سیستم عامل می نامیم نیز اینها هستند
1) پلت فرم جاوا
2) پلت فرم بلک بری
الف) دارای سیستم عامل
1) سیستم عامل سیمبین
زیر مجموعه های سیستم عامل سیمبین برحسب نوع موبایل و نیاز آن چند زیر مجموعه دارد
گوشیهای نوکیا (مثل6600-6620-3660-3650-7650-6670-6680-6681-6630-7610-5500-3230-3250 - گوشیهای N-Gage- گوشیهای سری N و ... )
گوشی زیمنس SX1
گوشیهای سندو) X2 - X)
گوشی پاناسونیک X700
گوشی سامسونگ D710
چند گوشی دیگر
ورژن هایی که تا بحال بــــرای اسمارت فونهای سیمبین منتشر شده اینها بوده اند : 6 - 6.1 - 7 - 8 - 8.1 - 9.1 و اکثر نرم افزارهای موجود برای سری 60 حتما در ورژن 7 کار خواهند کرد و این به دلیـل موقعیت خوب این ورژن است . از مشکلات ورژنهای دیگر می توان به عدم پشتیبانی تــم در گوشیهای ورژن 6 و 6.1 اشاره کرد که البته امکان این هست که باانجام بعضی عملیات بر روی گوشی این قابلیت را فعال کرد ( مثل هک و ... ) که البته اصلا توصیه نمیگردد .
اسمارت فون های نوکیا با پیشوند 90 هستند ( مثل 9500 - 9300 - 9290 - 9210i و ... ) به اندازه سری60 برای آنها نرم افزار وجود ندارد .
این سیستم عامل برای دو گوشی از نوکیا با نامهای 7710 و 7700 طراحی شده است. از لحاظ سیتم عاملی امکانات زیاد و خوبی را به کاربر ارائــه می دهد . اما مشکل ساپورت نرم افزار مثل گوشیهای سری 80 در این زیر مجموعه هم به چشم می خورد
سیمبین UIQ را برای گوشیهایی منتشرکرده است که برای کار از قلم استفاده می کنند و برخلاف سری90 سیستم عمل به صورت عمودی طراحی شده است .
گوشیهایی که در این زیر مجموعه قرار دارند شامل
اسمارت فونهای سونی اریکسون ( P800-P900-P910-P990-M600-M608-W950)
گوشی های موتورولا ( A920 - A925 - A1000 - A1010)
گوشی آریما U300
گوشی BenQ P30
در مورد ضعف یا قدرت نرم افزاری این زیر مجموعه باید بدانید که نرم افزارهای طراحی شده برای سیمبین UIQ زیاد هستند و از لحاظ تم و نرم افزار خیال کاربر می تواند از بابت ساپورت راحت بماند .
2) سیستم عامل ویندوز موبایل
زیــــر مجموعه های این سیستم عامل شامل ویندوز موبایل برای Pocket PC و ویندوز موبایل برای Smart Phoneمی شود . گوشیهای زیر مجموعه ی این دو سیستم عامل بسیار زیادند و شرکت های فراوانی موبایل با سیستم عامل ویندوز طراحی کرده اند و به همین دلیل جای بحث زیادی را باقی نمی گذراد . بزرگترین شـــرکت تولید کننده ی گوشیهای سازگار با ویندوز موبایل ( چه در زیـــر مجموعه ی Pocket PC و چه در زیر مجموعه ی Smart Phone ، شرکت تایوانی HTC است که گوشیهای خود رابا برندهای گوناگون مثل:
( i-mate ( که در خاور میانه کاربرد دارد
شرکتی که رقیب HTC درساخت Pocket PC های با قابلیت تلفن همراه است ، HP نام دارد ! کمپانی بزرگی که متاسفانه شاهد کارهـای ضعیف در عرصه ی رقابت از آن بوده ایم . کمپانی بزرگ دیگری که در تولــیـد Pocket PC های ( Phone Edition نسخه ی تلفنی ) درگیر رقابت و کسب بازار است Everex نام دارد که البته با نام E-Ten هم شناخته شده است . از شرکتهای بزرگ و مطرح گوشـــی سازی در این عرصه تنها نام موتورولا و زیمنس به چشم می خورد که فقط در حد یکی دو محصول تولید و روانه بازار کرده اند
در اسمارت فونها هم فعلا جز نام Orange (همان ( HTC و گاه گداری هم Microsoft نامهای زیادی به چشم نمی خورد .
از ورژن های ویندوز موبایل می شود به
3) سیستم عامل پالم
شرکت پالم یکی از پیشتازان صنعت PDA بوده است و از همان ابتدا شروع به ساخت و ساز این وسیله ی همراه و پــر کاربرد می کند علاوه بر خود Palm شرکت های دیگری هم ازآن سیستم عامل استفاده می کردند و به ساخت PDA مشغول می شدند ( از جمله ی آنهامی توان به سونی و PDA های مشهورش اشاره کرد که Clie نام دارد ) . بعد از ظهور مایکروسافت ( یا شاید هم ماکروسافت ! ) در این میدان و تولیدPocket PC ها مردم روی از Palm برگردانند و به سمت محصولات جدید رفتند و اینگونه بود که Microsoft پیروز میدان شد و درحال حاضر اکثر افراد تنها با نام ویندوز بر روی PDA آشنــــایی دارند و شاید تا به حال حتی نام Palm را اصلـا نشنیده باشند !
توضیحات مختصری که انجام شد به این دلیل بود که دربازار ایران و حتی جهان حضور Palm به عنوان سازنده ی موبایل بسیار کم شده و در این مقاله هم ما خیلی راجع به آن بحث نخواهیم کرد
4) سیستم عامـل لینوکس
این سیستم عامل به تازگی پا به میدان گذاشته و در حال حاضر شرکت موتورولا بیشترین محصول را بـــــرای این سیستم عامل طراحی کرده است . ضمن اینکه این شرکـــت سیستم عامل خود را با همکاری شرکت سان و پلت فرم جاوایش ارائه کرده و روانــــه ی بازار مصرف کرده است .
نکته ای که اینجا از قلم افتاد پشتیبانی دو سیستم عامل ویندوز موبایل و پالم از نظر نرم افزاری است. ویندوز موبایهای نسخه ی Pocket PC (یا به اختصار ( PPC قویترین و بیشترین نرم افزارهای ممکن را نسبت به سایــر سیستم عاملها پشتیبانی می کنند. نسخه ی اسمارت فون ویندوز موبایل هم ازسـاپورت نرم افزاری بدی برخوردار نیست ولی اصلا به قدرت نسخه ی PPC نمی رسد . سیستم عامل پالم هم نرم افزار های خاص خودش را دارا می باشد که در بیشتر مواقع نرم افزارهایی که توسط ویندوز موبایل پشتیبانی می شوند، دارای نسخه ی پالم هم هستند . اما با تمام این صحبت ها مقدار نرم افزارهایی که برنامه نویسان برای ویندوزموبایل Pocket PCساخته اند ،از تمام نرم افزارهای ساخته شده برای همه ی سیستم عاملها بیشتر است.
ب) فاقد سیستم عامل
1) جاوا
همانطور که گفته شد این جور گوشی ها از یک پلت فرم ساده استفاده می کنند و هرگز قابلیت پشتیبانی نرم افزاری را نخواهند داشت ( جز مواردی که به تعداد انگشتان یک دست بر می گردد (پس می شود نتیجه گرفت که این یک برگ برنده برای گوشیهای سیستم عامل دار می باشد . پلت فرم جاوا پر کاربــردترین پلت فرم برای گوشیهای بدون سیستم عامل است بطوری که تابه امروز عداد گوشی های جاوا از مجموع گوشی های سیمبین بیشتر بوده است
جاوا نسخه های بسیار فروانی دارد و هر شرکت بنابرسلیقه اش از آن پلت فرم برای گوشی خود استفاده می کند .
2) Black Berry
شرکت بلک بری که در ساخت گوشی کارها و ایده های عجیبی دارد. اما در مورد ین پلت فرم بایدعرض کنم که هم به دلیل کم مصرف بودن و عدم عرضه ی آن در ایران بحثی نمی کنیم.
گوشیهای صفحه سیاه سفید قدیمی یا خیلی از گوشی های صفحه رنگی که اوایل ارائه می شد دارای سیستم عامل و یا حتی پلت فرم خاصی نبودند و هر شرکت با توجه به کارشـناسان مهندسان خود برای هر قسمت از گوشی برنامه ی خیلی ساده ای را که بــا کلید های وشی کنترل می شود می ساختند و در واقع شاید بتوان گفت اصلا آن گوشیها رابط نرم افزاری نداشته اند و بیشتر تغییر رنگهای LCD توسط کلید های گوشی بوده که سیستم را قابل استفاده می کرده است.